اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (استثناء)
اخْتَبِرْ نَفْسَكَ. تَرْجِمِ الْعِباراتِ التَّالِيَةَ؛ ثُمَّ عَيْنِ الْمُسْتَثْنى وَ الْمُسْتَثنى مِنهُ.
١- ... كُلُّ شَيْءٍ هَالِكُ إِلَّا وَجْهَهُ ... القصص: ۸۸
٢- فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُم أَجْمَعُونَ * إِلَّا إِبليسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ) ص: ٧٣ و ٧٤
٣- كُلُّ عَيْنٍ باكيَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا ثَلاثَ أَعْيُنٍ : ... رَسُولُ اللهِ
٤- كُلُّ وعاء يَضِيقُ بِما جُعِلَ فِيهِ إِلَّا وعاءَ الْعِلْمِ؛ ... الإِمَامُ عَلَيَّ
٥- كُلُّ شَيْءٍ يَرْخُصُ إِذا كَثُرَ إِلَّا الْأَدَبَ؛ ... مَثَلَ عَرَبِيٌّ
٦- لا تَعْلَمُ زَميلاتي اللُّغَةَ الْفَرَنسِيَّةَ إِلَّا عَطِيَّةَ.
٧- حَلَّ الطَّلَابُ مَسائِلَ الرِّياضيّاتِ إِلَّا مَسأَلَةً.
پاسخ و معنی خودآزمایی (استثناء) درس سوم دوازدهم انسانی
در این تمرین، مبحث **استثناء** مطرح شده است. استثناء، خروج بخشی از حکم (مُستَثنی) از کل (مُستَثنی مِنه) است. در استثنای تام و مثبت، مُستَثنی (کلمه بعد از إِلَّا) منصوب است.
### ترجمه و تعیین ارکان استثناء
**1. كُلُّ شَيْءٍ هَالِكُ إِلَّا وَجْهَهُ**
* **ترجمه:** هر چیزی نابودشونده است، **به جز** وجه (ذات/رویه) او.
* **مُستَثنی مِنه:** **كُلُّ شَيْءٍ** (همه چیز)
* **مُستَثنی:** **وَجْهَهُ** (منصوب - استثنای تام و مثبت)
**2. فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُم أَجْمَعُونَ * إِلَّا إِبليسَ**
* **ترجمه:** پس همهٔ فرشتگان سجده کردند، **به جز ابلیس**.
* **مُستَثنی مِنه:** **الْمَلَائِكَةُ** (فرشتگان)
* **مُستَثنی:** **إِبليسَ** (منصوب - استثنای تام و مثبت)
**3. كُلُّ عَيْنٍ باكيَةٌ... إِلَّا ثَلاثَ أَعْيُنٍ**
* **ترجمه:** هر چشمی در روز قیامت گریان است، **به جز سه چشم**.
* **مُستَثنی مِنه:** **كُلُّ عَيْنٍ** (هر چشمی)
* **مُستَثنی:** **ثَلاثَ أَعْيُنٍ** (منصوب - استثنای تام و مثبت)
**4. كُلُّ وعاء يَضِيقُ... إِلَّا وعاءَ الْعِلْمِ**
* **ترجمه:** هر ظرفی به آن چه در آن قرار داده شود **تنگ** می‌شود، **به جز ظرف دانش**؛ پس آن فراخ می‌شود.
* **مُستَثنی مِنه:** **كُلُّ وعاء** (هر ظرفی)
* **مُستَثنی:** **وعاءَ الْعِلْمِ** (منصوب - استثنای تام و مثبت)
**5. كُلُّ شَيْءٍ يَرْخُصُ... إِلَّا الْأَدَبَ**
* **ترجمه:** هر چیزی اگر زیاد شود **ارزان** می‌شود، **به جز ادب**؛ پس اگر زیاد شود گران می‌شود.
* **مُستَثنی مِنه:** **كُلُّ شَيْءٍ** (هر چیزی)
* **مُستَثنی:** **الْأَدَبَ** (منصوب - استثنای تام و مثبت)
**6. لا تَعْلَمُ زَميلاتي اللُّغَةَ الْفَرَنسِيَّةَ إِلَّا عَطِيَّةَ.**
* **ترجمه:** همکلاسی‌هایم زبان فرانسه را نمی‌دانند، **به جز عطیه**.
* **مُستَثنی مِنه:** **زَميلاتي** (همکلاسی‌هایم)
* **مُستَثنی:** **عَطِيَّةَ** (منصوب - استثنای تام و منفی، اینجا منصوب به عنوان مستثنی یا بدل از ضمیر مستتر در فعل)
**7. حَلَّ الطَّلَابُ مَسائِلَ الرِّياضيّاتِ إِلَّا مَسأَلَةً.**
* **ترجمه:** دانش‌آموزان مسائل ریاضی را حل کردند، **به جز یک مسئله**.
* **مُستَثنی مِنه:** **مَسائِلَ الرِّياضيّاتِ** (مسائل ریاضی)
* **مُستَثنی:** **مَسأَلَةً** (منصوب - استثنای تام و مثبت)
